Türkiye’de mobil teknolojiler sektörü 2010’da 2009’a göre nasıl bir yıl geçirdi?
Büyüme ne oldu? 2011 için sektörde büyüme beklentiniz nedir?
Ülkemizde telekomünikasyon pazarının toplam büyüklüğü 23,5 milyar dolardır. Bunun 17,5 milyar dolarlık kısmını hizmetler, yaklaşık 6 milyar dolarlık kısmını ise önemli ölçüde ithalata dayalı olan yazılım, donanım ve cihaz pazarı oluşturmaktadır. (Kaynak: TOBB Telekomünikasyon Meclisi 2009 yılı raporu)
2011 Yılı Programına göre 2010 yılında 24,2 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşacağı tahmin edilen bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) pazarının, 2011 yılında yüzde 10 büyüyerek 26,6 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyor. Bu çerçevede telekomünikasyon hizmet pazarının tahmini büyüklüğü 2011 yılında 18,5 milyar dolar olacak. 2009 yılında 6,7 milyar dolarlık bir büyüklüğe sahip olan bilgi teknolojileri pazarının ise 2011'de 8,1 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor.
Türkiye’de elektronik haberleşme sektörü alanında yaratılan yaklaşık 14,5 milyar dolarlık gelirde mobilin payının yaklaşık 9 milyar dolar olduğu ve bunun da %6’sının yani 537 milyon doların mobil katma değerli servisler pazarından geldiği görülüyor. Mobil katma değerli servisler pazarında 200’ün üzerinde mobil katma değerli servis sağlayıcı firma yer alıyor. Bunun yanı sıra katma değerli ürün ve servis sağlayan firmalar yaptıkları araştırma geliştirme faaliyetleriyle ülkenin teknolojik ilerlemesine de katkıda bulunuyor, ayrıca 36.000 kişilik nitelikli bir işgücü istihdamı da sağlıyor. Bu rakamlara bakıldığında mobil katma değerli servisler sektörünün ülkeye ve ekonomiye önemli katkıları olduğu görülebilir. Sektörümüzün 537 milyon dolarlık geliri fiziksel ürünler üreten bazı sektörlerin toplam büyüklüğünden fazladır. Ayrıca bizim sektörümüzde dikkat çeken bir diğer konu da alınan vergiler açısından, özellikle özel iletişim vergisi açısından sektörümüzün ekonomiye sağladığı büyük katkıdır. Sektörde toplam cironun %50’si hatta kurumlar vergisini de hesaplama içine katarsak %60’lara yakın bir vergi ödemesi yapılıyor. Katma Değerli Servisler alanında yaratılan 537 milyon dolarlık gelirin yaklaşık 311 milyon doları devlete vergi olarak ödeniyor. Bu vergi oranı özel iletişim vergisinin olmadığı, katma değer vergisinin %8 olduğu pazarlarla karşılaştırıldığında devlet için elde edilen gelirin ne kadar yüksek olduğu görülüyor. Ancak bu yönde katkıları olan mobil katma değerli servisler sektörünün, gelişimini desteklemek yerine kısıtlayıcı nitelik taşıyan bazı düzenlemeler nedeniyle 2010 yılında bazı ürün kategorilerinin büyüme değil küçülme ivmesine girdiğini üzülerek belirtmek gerekiyor.
BTK’nın 2010 -3. Çeyrek raporuna göre Haziran 2010 itibariyle AB ülkeleri ortalama mobil penetrasyon oranının %126 olarak gerçekleştiği görülüyor. Buna karşın Türkiye’de mobil penetrasyon oranı ise %85’te kaldı. Toplam 61,5 milyon mobil abonenin 16,6 milyonu 3G, 44,9 milyonu ise 2G abonesidir. 3G hizmetleri henüz bir yıl önce sunulmaya başlanmış olduğundan Türkiye’nin AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında 3G abone sayısı az olmakla birlikte, geride bırakılan bir yıl içerisindeki hızlı büyümesi, 3G’nin Türkiye’de hızlı bir şekilde yaygınlaşacağını göstermektedir. Bu da sonuç olarak mobil katma değerli servisler sektöründe önemli bir gelişimi beraberinde getirecektir.
Türkiye’de hızla gelişmekte olan bu pazarın cirosal büyüklüğü 2008, 2009 yıllarında neydi? 2010 sonunda ne olması bekleniyor?
BTK’nın en güncel 2010 yılı 3. Çeyrek raporunda İşletmecilerin yıllık net satış gelirleri incelendiğinde gelirlerin 2007 yılında 19,2 milyar TL , 2008 yılında 20,3 milyar TL, 2009 yılında ise 20,7 milyar TL olduğu görülmektedir. Yine BTK’nın Türkiye Elektoronik Haberleşme Sektörü 3 aylık Pazar verileri raporları incelendiğinde 2009 yılının ilk 3 çeyreğinde 14,6 milyar TL’lik gelir yaratıldığı buna istinaden 2010 yılının ilk 3 çeyreğinde 16 milyarlık gelir yaratıldığı görülmektedir. Dolayısıyla 2010 yılı sonunda % 9 - 10’luk bir büyüme beklentisi öngörülmektedir ve 2010 sonunda 22,5 milyar TL’lik bir gelir öngörülmektedir.
Sektörün geleceğini, potansiyelini nasıl görüyorsunuz? Büyüme daha çok hangi alanlarda yaşanacak?
Operatörlerin 3G, mobil ödeme ve M2M alanında ciddi yatırımları olduğunu görüyoruz. Uygulama pazarları ile cihaz üreticileri de içerik/teknoloji üreten firmalar için önemli bir yatırım fırsatı oluşturuyor. Dolayısıyla yatırımlar son kullanıcının hayatını kolaylaştıracak şekilde 3G, mobil ödeme, mobil internetin yanı sıra M2M alanında ve Client Development konularında devam ediyor. Büyüme de bu alanlarda yaşanacak.
Pazarın en önemli artı ve eksi yönleri nelerdir? Acilen çözüm beklediğiniz konular nelerdir?
Teknoloji çok hızlı gelişiyor, regülasyonların da bunu aynı hızla takip etmesi hiç kolay değil.. Bugüne kadar sektörümüzde söz sahibi bir birlik olmadığından, bu regülasyonlarda reel sektörün geri beslemesi kararların alınması sürecinde olamadı, bu da ciddi anlamda pazara yansıdı, ülkeye önemli katkıları olan pazar çok büyük kan kaybederek küçülmeye başladı.
Yapılan düzenlemelerle son derece zorlaşan servis kullanımı sonucunda bazı kategorilerde servislerin kullanımlarının %60-70 oranında düştüğünü birebir yaşadık. Elbette tüketicilerin bu servisleri alırken mağdur olmamaları da son derece önemlidir. Dolayısıyla tüketici mağdur olmasın diye tedbir alırken, bu servisleri kullanmak isteyip de güçlükler nedeniyle kullanamayan tüketicileri de mağdur etmemek gereklidir. Ayrıca bu kullanım oranlarının düşüşü sektörün küçülmesine de yol açmaktadır. Dolayısıyla ülkemize önemli katkıları olan sektörümüzü büyütmek için tüketici mağduriyetini önlemek üzere alınacak tedbirlerin otorite, operatörler ve katma değerli servis firmalarıyla birlikte düşünülmesi ve planlanması doğrudur. Bu şekilde bu servisler ve mobil telefon daha çok insan tarafından kullanılacak, daha çok gayri safi milli hasıla artışı olacak ve bu şekilde tüketicilerin de hayatı kolaylaşacaktır.
Bu açıdan MOBİLSAD’ı kurarak teknolojiye yetişmeye çalışan regülasyonlarda pazarımızı geliştirmek ve büyütmek üzere reel sektörün de söz hakkı olmasını sağlamayı amaçladık. Biz MOBİLSAD olarak mobil servis sağlayıcılar ile tüketici ve otorite arasında bir yapı olmaya çalışıyoruz. Tüketicinin mağdur edilmeden ihtiyaç duyduğu ve istediği hizmetleri alabilmesini, bunları alırken de en kolay ve basit şekilde erişebilmesini sağlamayı hedefliyoruz. Buna engel olan durumları otoriteye ve operatörlere ileterek bu sorunları çözmeye gayret ediyoruz. Oluşan ve oluşacak regülasyon zemininin tüketicinin bu temel beklentilerini karşılayacak şekilde düzenlemesine çalışıyoruz.
Bunun yanı sıra sektörümüzle ilgili vergi açısından bazı karışıklıklar ve eşitsizlikler de var. Örneğin sabit internet üzerinden alınan içerik için %5 vergi ödenirken aynı içeriği mobil üzerinden almak istediğinizde özel iletişim vergisi nedeniyle %25 vergi ödüyorsunuz. Örneğin bir müzik içeriğini bilgisayar üzerinden aldığınızda %5, mobil üzerinden aldığınızda %25 vergi ödüyorsunuz.
Katma değerli servisler de telekomünikasyon ürünü olarak değerlendirildiği için SMS ve ses servisleri gibi ÖİV’ye tabi. Ancak MOBİLSAD olarak, ÖİV’nin mobil içeriğe uygulanmasının doğru olmadığını savunuyoruz. SMS ve MMS’in temel haberleşme hizmeti olup olmadığı ve ÖİV’ye tabi olup olmadıkları konusu da ayrıca netleştirilmelidir.İçerik ve iletim bedelinin ayrılması gerektigini düşünüyoruz.
Ayrıca bugün uluslararası bir uygulama dükkanından alınan uygulama için ÖİV ödenmiyorken, Türkiye’deki operatörler aracılığı ile uygulama sunan katma değerli servis sağlayıcıların uygulamaları ÖİV’ye tabidir, akıllı telefon üreticilerinin sunduğu uygulamalarla operatörlerin uygulama pazarlarındaki ÖİV eşitlenmeli ve Türk yazılımcıların uygulamalarında ÖİV kaldırılmalıdır.
Fiziksel mağaza veya cihaz üreticilerinin uygulama mağazalarından alınan içerikte ÖİV bulunmamaktadır. Ülkemizin içerik üreticilerinin yabancı içerik servis üreticisi ve platformlarına karşı korunması şarttır.
ÖİV’nin kaldırılması ve/veya eşitlenmesi hem sektörümüzün uluslararası pazarlardaki oyunculara karşı rekabet gücünü ve gelişimini artıracak hem de tüketicinin mağduriyetinin önüne geçilmesini sağlayacaktır.
2011 ve 2012’de sektörü hangi önemli konular bekliyor?
Mobil operatörlerin altyapısını kullanarak geliştirilen katma değerli servisler insanlar için hayatı kolaylaştıran, bir bilgisayar başında yapabildiklerini hareket halindeyken de yapabilmelerini sağlayan servislerdir. Yani KDS dünyası ses dışındaki işlevlerle hayatı mobilleştiren bir dünyadır. Bu kapsamda tüketicilere sunulan servislerin birçoğu da eğlence ve medya temellidir.
Ülkemizde telekomünikasyon ve internetin mobil tarafı yani mobil iletişim insanlar açısından giderek vazgeçilmez bir hal alıyor. Özellikle de 3G lisanslarının verilmesi mobil internet konusunda önemli hareketlenmeleri de beraberinde getirdi. Böylece 3G ile daha hızlı mobil internetin olanak tanıyabileceği çok çeşitli uygulama ve hizmet de gündeme geldi. Örneğin dijital müzik konusunda öncü adımlar atıldı, gençlere MP3 formatı da dahil olmak üzere zengin bir müzik arşivi sunulmaya başlandı. Dijital müziğin yanı sıra farklı oyun ve sosyal ağ servislerinde de çeşitlilik ve kullanıcı ilgisi arttı.
Bu açıdan 3G sayesinde sunulabilecek medya ve eğlencenin mobil telekom ve mobil internet üzerinde birleştiği çeşitli uygulama ve servisler olacağını düşünüyoruz.
Önümüzde 3G’den daha da hızlı olacak olan 4G var. 3G ile birlikte mobil olmak bir konsept haline geldi. Mobil olmak deyince, hemen cep telefonları aklımıza geliyor. Ama artık diğer cihazlarımız da mobil oldu. Örneğin bilgisayarlarımız artık sadece taşınabilir değil, her yerden internete bağlanabilir durumda. Dolayısıyla gelecekte bunun sağladığı bir hız bizi bekliyor. 3G öncesinde mobil cihazlardan bir web sitesinin açılması çok yavaş olduğu ve bu konuda tüketici tecrübesi çok iyi olmadığı için bu tür servisler çok yoğun kullanılmıyordu. Ama 3G ile birlikte artık kullanıcı deneyimi çok iyileşti. Gelecekte daha da iyi olacak, bu da mobil internetin çok daha yaygınlaşmasını sağlayacak. Bunun yanı sıra katma değerli servisler sektöründe teknoloji, mevcut teknik altyapılar, AR-GE yatırımları ve nitelikli işgücü ile çok yaratıcı ve son kullanıcının lehine olan servisler giderek yoğunlaşacaktır.